Pojadę na ten spektakl jeszcze raz, bo jak się okazało, widziałem wersję przedpremierową, pracę w toku, pierwszy szkic o płynnym zakończeniu, choć już biletowany i pokazywany tarnowskiej publiczności. Maciej Gorczyński, student Wydziału Reżyserii Krakowskiej PWST, realizuje u dyrektorów Balawejdera i Porcariego tekst swojej koleżanki z roku Zuzanny Bojdy – Lato 1910. Takie jakby preludium do 622 upadków Bunga. Próba rekonstrukcji atmosfery wspólnych wakacji krakowskiej bohemy artystycznej, procesu przyciągania i odpychania, uwodzenia i wzajemnej fascynacji. Młody Witkacy jest zakochany w Irenie Solskiej, przyglądają się temu Leon Chwistek, mag Childeryk, czyli Tadeusz Miciński i zazdrosny mąż Ludwik Solski.

Nie będzie to jednak ani romans, ani szkic biograficzny. Spektakl nie ma fabuły, składa się z kilkunastu scen-przeczuć, wizji, prób wprowadzenia się w trans. Po scenicznej oranżerii pełzają projekcje, zmysłowy głos recytuje coś po francusku z offu, Chwistek gra na włożonej w usta igle, jej drżenie rozwibrowuje bohaterów. Nic się nie dzieje, żadnych intryg, pocałunków, scen zazdrości. Tarnowscy aktorzy przedstawiają się z imienia i nazwiska, podają imiona swoich postaci i zapraszają nas na rodzaj emocjonalnego „jammowania”. Tu nie opowiada się o uczuciach za pomocą słów, ale szuka się ich w obecności, rytuale wyjść i zejść ze sceny. Bardzo dziwny spektakl. Będący chyba nadal zagadką dla aktorów, szukających właściwej tonacji, gestu-klucza, nastrojenia. Znajomość biografii Witkacego i Solskiej nic tu nie rozjaśnia, a raczej zaciemnia, bo ani Karolina Gibki, ani Kamil Urban nie kopiują realnie żyjących postaci. Są współcześni, tylko uwięzieni w kostiumie z epoki.  Gorczyński terminował w Gardzienicach, widziałem jeden jego gdański spektakl o Schulzu, skondensowany, gęsty, hermetyczny, a jednocześnie mknący przed oczami widzów jak Express InterCity. I teraz też tak jest. Niewiele ponad godzinny spektakl przetacza się przez publiczność i zamiast znaczeń i przesłań zostawia po sobie tylko tak zwane ogólne wrażenie „dziwności istnienia”.

Ulotności uczuć, niemożliwości zapisania i odtworzenia chwili. Lato 1910 było jedno i zdarzyło się tym innym, ale jednocześnie sami możemy odszukać podobne stany, sytuacje w naszym życiu. Można zaaranżować takie „okoliczności” w teatrze – zdaje się mówić Gorczyński. Frapuje mnie ten reżyser.

Nazwijmy go „frapperem”. Bo może on nie chce u progu swojej kariery szukać wielkich i aktualnych tematów, a spróbuje na nowo zdefiniować „czystą formę w teatrze”? Czymkolwiek by dziś nie była. Czym mogłaby być i nie być. W Lecie 1910 jest jedna rola jakby z innej bajki. Oto włazi na scenę z widowni Jerzy Pal w przebraniu Starego Wiarusa. To Ludwik Solski, mąż, aktor, dyrektor z rogami, utyskujący, że Witkacy jego, chudzielca, przedstawił w Bungu jako brzuchatego rogacza i zazdrośnika. Pal jest odklejony od konwencji widowiska, Gorczyński każe mu być przybyszem z innego wymiaru i z innego teatru.

I pośród drgnień i przeczuć, chwil nieobjętych i żądania transu dostajemy nagle czysty psychologizm, złość, żal i poniekąd rozpacz skrzywdzonego człowieka. Także artysty. Kapitalna rola! Tyle na razie wiem o tym spektaklu. Słyszałem, jak zgrzytał, czułem, że nie bardzo dobrze się czuł na dużej scenie, że ścieśnienie go w przestrzeni kameralnej pomogłoby i aktorom, i reżyserowi. Ale już jest w nim (w przedstawieniu i w reżyserze frapperze) zapowiedź jakiegoś osobnego tonu w polskim teatrze. Trzeba na to wrócić.